Η Κρίση της Παγκοσμιοποίησης

Του
δρ. Μάξιμου Χαρακόπουλου

Η παγκοσμιοποίηση, η οποία άρχισε να αναπτύσσεται στα τέλη της δεκαετίας του 1990, βρίσκεται σήμερα σε κατάσταση κρίσης. Η αισιόδοξη προοπτική του Φουκουγιάμα για το «τέλος της Ιστορίας», με την επικράτηση κοινών κανόνων αγοράς και τον σεβασμό των δικαιωμάτων του ατόμου, έχει διαψευστεί από τα γεγονότα. Αποφάσεις όπως αυτή του προέδρου Τραμπ να επιβάλει δασμούς στα εισαγόμενα αγαθά, παρά τις επανειλημμένες αναστολές, επέφεραν σημαντικές εκτασής στον τομέα του διεθνούς εμπορίου, κορυφώνοντας μια πορεία που είχε ήδη αρχίσει με σαφή σημάδια αντίστασης.

Πριν από τις ενέργειες του Τραμπ, υπήρξαν φαινόμενα που αμφισβήτησαν την ιδέα της παγκοσμιοποίησης, όπως η ελεύθερη μετακίνηση ατόμων. Αυτή η τάση, η οποία είχε ενισχυθεί από την ανάγκη για φθηνό εργατικό δυναμικό στις αναπτυγμένες χώρες, καθώς και από τις δυσκολίες στις χώρες του πρώην τρίτου κόσμου, οδήγησε σε κοινωνικές και πολιτικές ταραχές. Η προσπάθεια για διαμόρφωση πολυπολιτισμικών κοινωνιών, με πληθυσμούς που δεν είχαν κοινά στοιχεία, προκάλεσε κοινωνικές εντάσεις, ιδιαίτερα όταν συνοδευόταν από ιδεολογικές ατζέντες που μειώναν τις παραδοσιακές αξίες. Παραδείγματα αυτών των φαινομένων είναι η ανάπτυξη της γουόκ κουλτούρας και η απομάκρυνση από τις παραδοσιακές γιορτές και εορτές στην Ευρώπη.

Αναπόφευκτα, η αντίδραση στις ριζικές αυτές αλλαγές οδήγησε σε ένα αίτημα επιστροφής στις εθνικές ταυτότητες και σε αυστηρότερους ελέγχους για τους μετανάστες σε πολλές χώρες, μία εξέλιξη που απειλεί ακόμα και την Συμφωνία Σένγκεν. Παράλληλα, η προσδοκία διάδοσης των δημοκρατικών αξιών σε παγκόσμιο επίπεδο αποδείχθηκε φρούδα. Πολλές χώρες, παρά την οικονομική τους ανάπτυξη μέσα από την παγκοσμιοποίηση, δεν υιοθέτησαν τις αρχές της δυτικής δημοκρατίας αλλά αντίθετα, στερεώθηκαν σε διαφορετικούς πολιτικούς δρόμους. Η Τουρκία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης, καθώς, ενώ έχει σημειώσει οικονομική πρόοδο, η πολιτική της ηγεσία δρα σύμφωνα με ισλαμιστική ιδεολογία και υπονομεύει συνεχώς τις δημοκρατικές διαδικασίες.

Η παγκόσμια κατάσταση έχει μεταβληθεί σε ένα πολυπολικό και ανταγωνιστικό σύστημα συνεργασίας, με την εμπορική πτυχή να είναι αναπόφευκτα επηρεασμένη. Η μεταφορά του κύριου παραγωγικού πυρήνα σε χώρες της Ανατολικής Ασίας προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στις αναπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Η μαζική εισαγωγή φτηνών προϊόντων από χώρες όπως η Κίνα έχει οδηγήσει σε αυξανόμενα ελλείμματα που δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν συνεχώς, διατηρώντας έτσι υψηλά τον βιοτικό επίπεδο των κοινωνιών. Η Ελλάδα, όπως είναι γνωστό, έχει βιώσει την οδυνηρή εμπειρία της χρεοκοπίας και των μνημονίων, καταδεικνύοντας την ανάγκη να αναληφθούν μέτρα για την επαναφορά της εθνικής οικονομίας σε σταθερά θεμέλια. Υπό την επιρροή των σημερινών δεδομένων, είναι επιτακτική ανάγκη να δράσουμε προτού είναι αργά, δημιουργώντας στρατηγικές που θα μας επιτρέψουν να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις της νέας φάσης που διέρχεται ο κόσμος.

*Ο δρ Μάξιμος Χαρακόπουλος είναι βουλευτής Λαρίσης της Νέας Δημοκρατίας, πρώην υπουργός.