Δημογραφικές Εξελίξεις και Επιπτώσεις στην Ηλικιακή Δομή της Ελλάδας μέχρι το 2050
Οι πρόσφατες δημογραφικές εξελίξεις στη χώρα μας αναδεικνύουν σοβαρές επιπτώσεις στις ηλικιακές δομές του πληθυσμού, ιδιαίτερα όσον αφορά τις μεταβολές στις μεγάλες ηλικιακές ομάδες των 20-64 ετών και των 65 ετών και άνω. Η τελευταία δημοσίευση του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών, με τίτλο «Δημογραφική γήρανση, πληθυσμός εργατικής ηλικίας και απασχολούμενοι στην Ελλάδα στον ορίζοντα του 2050», υπογράφεται από τον κ. Βύρωνα Κοτζαμάνη, πρώην καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντή του ΙΔΕΜ. Στην ανάλυσή του, εξετάζει τις μελλοντικές προοπτικές και τις συνέπειες της δημογραφικής γήρανσης στην ελληνική κοινωνία.
Ο κ. Κοτζαμάνης εστιάζει στη σημαντική μείωση του πληθυσμού ηλικίας 20-64 ετών, η οποία θα επηρεάσει αρνητικά το εργατικό δυναμικό. Η κύρια αιτία αυτής της μείωσης είναι η συρρίκνωση της διαγενεακής γονιμότητας. Οι γυναίκες που ανήκουν στις προπολεμικές γενιές έφεραν στον κόσμο κατά μέσο όρο 2,2 παιδιά, ενώ οι γενιές που γεννήθηκαν γύρω από το 1960 και το 1985, έκαναν λιγότερα από 2 και 1,5 παιδιά αντίστοιχα. Αυτή η πτωτική τάση αποτυπώνεται στις γεννήσεις, που έχουν μειωθεί δραματικά από το 1980, και επιταχύνθηκε τα τελευταία 15 χρόνια. Ο πληθυσμός των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία έχει επίσης μειωθεί σημαντικά, κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί και στο μέλλον.
Αντίθετα, η ομάδα των 65 ετών και άνω αυξάνεται συνεχώς, λόγω των πολυάριθμων γεννήσεων πριν το 1980 και της σημαντικής αύξησης του προσδόκιμου ζωής από τη δεκαετία του 1950. Η δημογραφική γήρανση επιταχύνεται εξαιτίας του >μετανάστευτικού ισοζυγίου, καθώς η χώρα μας πρωταγωνιστεί σε μεγαλύτερες εξόδους παρά εισόδους προσφύγων και μεταναστών, και οι περισσότεροι από τους νέους που φεύγουν είναι ηλικίας 25-45 ετών, αν και η συζήτηση περιορίζεται κυρίως στο «brain drain» Ελλήνων που κατέχουν ανώτερη εκπαίδευση.
Οι Προβλέψεις για το Μέλλον
Σύμφωνα με τον κ. Κοτζαμάνη, μέχρι το 2050 οι ηλικιωμένοι (65 ετών και άνω) θα αποτελούν πάνω από το 1/3 του πληθυσμού της Ελλάδας, σε σύγκριση με το 24% σήμερα. Ενδέχεται να υπάρξει μείωση του συνολικού πληθυσμού κατά 1,3 έως 1,5 εκατομμύρια, εφόσον το μεταναστευτικό ισοζύγιο παραμείνει μηδενικό, κάτι που θα προκύψει από τη μείωση του πληθυσμού κάτω των 65 ετών. Ωστόσο, ευνοϊκές μεταναστευτικές ροές, με νέους εργαζόμενους και αναπαραγωγικές ηλικίες, θα μπορούσαν να αναστρέψουν αυτή την τάση, επιβ slowing την δημογραφική γήρανση και βελτιώνοντας τον δείκτη γεννήσεων.
Η σημερινή αναλογία εργαζομένων σε σχέση με τους ηλικιωμένους (164 εργαζόμενοι ανά 100 ηλικιωμένους) αναμένεται να μειωθεί στα 124 το 2050. Αυτή η απογοητευτική μεταβολή θα έχει σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, επιτάσσοντας αλλαγές σε διάφορους τομείς, ώστε να μετριαστούν οι αρνητικές συνέπειες του δημογραφικού ζητήματος. Η παραγωγή πλούτου, που είναι αναγκαία για την ποιότητα ζωής των πολιτών, δεν εξαρτάται μόνο από τον αριθμό των εργαζομένων, αλλά και από την ποιότητα του ανθρωπίνου δυναμικού, όπως επισημαίνει ο κ. Κοτζαμάνης.
Η συζήτηση γύρω από την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης στους 20-64 ετών, η οποία είναι εξαιρετικά χαμηλή, απαιτεί την προσοχή μας. Εάν τα ποσοστά συμμετοχής στην απασχόληση αυξηθούν από το 67% στο 82% μέχρι το 2050, η αναμενόμενη μείωση των εργαζομένων 20-64 ετών θα περιοριστεί σημαντικά. Ακόμη και αν οι 20-64 ετών μειωθούν κατά 1,68 εκατομμύρια, οι εργαζόμενοι θα ανέρχονται στα 3,5 εκατομμύρια, με λιγότερους πολιτισμικούς και παραγωγικούς περιορισμούς από τους εγκλωβισμούς που αντιμετωπίζει η χώρα σήμερα. Αυτή η εξέλιξη, αναμένεται να δημιουργήσει ένα πιο ισχυρό και παραγωγικό εργατικό δυναμικό, επιτρέποντας μια πιο βιώσιμη δημογραφική πολιτική.